Złote zasady cytologii i dlaczego BAC jest lepsza od badania histopatologicznego.

Kluczem do wiarygodnej diagnozy cytologicznej jest prawidłowo uzyskana próbka.
Tu się wszystko zaczyna i od tego wszystko zależy. Odpowiednio pobrany materiał to tak jak dobrze zebrane dowody w śledztwie lub jak dobra pozycja do zdjęcia RTG.
Bardzo ważne jest również właściwe obchodzenie się z próbką. Razem ze szczegółowymi danymi przekazanymi patologowi to nie przeceniając 90% dobrej tzn. odpowiadającej stanowi faktycznemu diagnozy cytologicznej.

Dziewięć złotych zasad*.
1 - 100% pewność, że materiał został pobrany ze zmiany chorobowej
2 - dobranie odpowiedniej techniki pobrania materiału w zależności od charakteru
      zmian czy lokalizacji np. FNA, wymaz z powierzchni błon śluzowych czy odcisk ze
      skóry
3 - podpisanie szkiełek z zaznaczeniem z jakiej zmiany pochodzą - najlepiej ołówkiem
      na szkiełkach z polem do podpisu
4 - jeżeli przekazujemy próbkę do badania konieczny jest dokładny kliniczny opis
      i historia pacjenta
5 - unikamy zanieczyszczenia próbki krwią - im mniejsza igła tym lepiej, preferowane
      są techniki nieaspiracyjne
6 - po wykonaniu biopsji jak najszybciej należy przenieść materiał na szkiełko,
      co uchroni komórki przed uszkodzeniem
7 - z jednej punkcji powinno się pobrać co najmniej dwa szkiełka - im więcej szkiełek
      tym lepiej, zwłaszcza jeśli próbka jest niejednorodna
8 - używamy czystych szkiełek, a szkiełko trzymamy tylko za krawędzie
9 - przenosimy materiał na szkiełko tak, aby tworzył płaską warstwę, nie umieszczamy
      materiału na brzegach szkiełka

* techniki zostaną szczegółowo omówione w następnych rozdziałach

Porównanie badania cytologicznego i histopatologicznego.
Zalety:
1 - Próbkę cytologiczną łatwo pobrać. Prawie zawsze robi się to bez znieczulenia czy
      nawet sedacji.
2 - Przy braku jednoznacznej diagnozy badanie można wykorzystać jako metodę
      wstępną przed bardziej zaawansowanymi technikami diagnostycznymi.
3 - Biopsja cienkoigłowa jest dużo tańsza na etapie pobrania i analizy niż badanie
      histopatologiczne.
4 - Dużo mniej efektów ubocznych w porównaniu z biopsją chirurgiczną takich jak
      np. uraz. Nie narażamy zwierzaka na znieczulenie i nie musimy martwić się o
      gojenie rany po biopsji chirurgicznej.
5 - Wynik otrzymuje się dużo szybciej ze względu na skomplikowane procedury
      przygotowywania preparatu do badania HP.
6 - Umożliwia szybką ocenę węzłów chłonnych pod kątem przerzutów czy
      nowotworów z układu chłonnego, a próbka może być przesłana na badanie
      immunocytochemiczne.

Fot. 1 Chłoniak grudkowy - FNA z węzła podkolanowego

7 - Niekiedy umożliwia identyfikację mikroorganizmów przed otrzymaniem wyników
     z hodowli.

Fot.2 Grzybica skorupy u żółwia - preparat odciskowy

8 - Biopsję cienkoigłową można wykonać z miejsc trudno dostępnych
           np.śródpiersia czy podstawy serca - oczywiście wykorzystując aparat USG.

Fot. 3 Punkcja worka osierdziowego - krwotoczne zapalenie osierdzia

9 - Badanie cytologiczne jest jedyną techniką oceny materiału komórkowego
      pochodzącego z płynu.

10 - Właściciele zwierząt oczekują diagnozy ( chociaż wstępnej ) przed zabiegiem,
        a biopsja chirurgiczna jest odbierana jako operacja.

Wady:
1 - Najważniejszym ograniczeniem jest fakt, że w BAC ocenia się jedynie pojedyncze
      komórki, czasami tworzące mikroarchitektoniczne układy, jednak struktura tkanki
      nie jest widoczna dla cytologa i podlega ocenie tylko w badaniu
      histopatologicznym.
2 - Cytolog bardzo często bez klinicznego opisu, informacji dotyczących historii
      choroby i miejsca pobrania próbki nie jest w stanie nic powiedzieć o otrzymanym
      materiale.
3 - Metodą referencyjną, do której porównuje się wynik cytologiczny jest
       badanie histopatologiczne, choć jak pokazuje przykład czasem wynik jest błędny.

Fot. 4 - guzek u psa - rozpoznanie HP było błędne - mięsak histiocytarny, prawidłowa diagnoza BAC - mastocytoma

Zgodność badania HP i cytologicznego zostanie omówiona w odrębnym artykule.

Wynik badania cytologicznego może mieścić się w trzech kategoriach – wynik diagnostyczny jednoznaczny, ewentualnie z diagnostyką różnicową. Wynik dwuznaczny lub niediagnostyczny. Nawet jeżeli rozpoznanie nie może być postawione to opis badania może ułatwić dobór innych procedur medycznych np. posiew, HP, badania obrazowe.

Piśmiennictwo.
Canine and Feline Cytology - A color Atlas and Interpretation Guide. Rose E. Raskin, Denny J. Meyer.
Cytology Sample Collectione and Preparation for Veterinary Practitioners. Brett Stone, George Reppas.

Doświadczenia własne autora. Wszystkie zdjęcia wykonał autor i nie wyraża zgody na ich publikację.

Cytologiczne walentynki

Krótki opis przypadku.
Pies w wieku 15 lat. Powodem konsultacji było powiększenie rozmiaru jądra z guzowatą zmianą wewnątrz. Pacjent nie wykazywał objawów ogólnych. W badaniu usg jamy brzusznej i miednicznej nie znaleziono nieprawidłowości. Natomiast ultrasonografia jąder wykazała ogniska heteroechogenne. Wykonano FNA i postawiono diagnozę - seminoma.
Ale zaraz, przecież dzisiaj są walentynki, zapomnijmy o diagnozie i popatrzmy na to serce utworzone w trakcie atypowej mitozy.

10 kroków do złej diagnozy cytopatologicznej

Co zrobić, żeby nie otrzymać wyniku albo wynik  błędny czy niediagnostyczny?!

1. Nie przeprowadzaj wywiadu.
2. Źle opisz charakter zmiany, lub nie opisuj jej w ogóle.
3. Zastosuj nieodpowiednią technikę pobrania materiału.
4. Pobierz za mało materiału najlepiej zanieczyszczonego.
5. Użyj nie tego barwnika.
6. Nie uzupełniaj protokołu badania.
7. Przechowuj próbkę w lodówce lub w formalinie.
8. Nie podpisuj preparatów.
9. Nie zabezpieczaj szkiełek do wysyłki.
10. Jeżeli masz wątpliwości o co chodzi w wyniku nie konsultuj się z cytologiem.

Podsumowując, w badaniu cytologicznym jak we wszystkich badaniach dodatkowych istotne są wyniki z badania klinicznego. A opis cytologiczny należy zawsze interpretować w kontekście klinicznym, bo jak wiadomo nie leczy się otrzymany wynik ale pacjenta.

Jaki materiał można badać?

Badanie cytologiczne jest bardzo uniwersalne. Można pobierać każdy materiał z każdej części ciała. Ogranicza nas jedynie fantazja przy doborze techniki biopsyjnej.
Ze zmian płaskich skórnych może być to odcisk lub zeskrobina.
Ze zmian guzowatych biopsja cienkoigłowa aspiracyjna lub nieaspiracyjna.
Z narządów wewnętrznych komórki uzyskuje się tak jak z guzów.
Materiałem do badania może być płyn z jam ciała np. klatki piersiowej czy puszki bębenkowej.
Do badań można przeznaczyć mocz, wymiociny czy wymaz szczoteczkowy ze ściany prostnicy.
Popularne jest także badanie ze spojówek w kierunku chlamydiozy.
Cytologa ograniczają jedynie możliwości i fantazja pobierającego próbkę.
Oczywiście do prawidłowej diagnozy konieczna jest prawidłowa technika pobrania próbki i wiadomości z badania klinicznego oraz innych badań dodatkowych.
Szczegóły techniczne związane z pobraniem materiału w następnych działach.

Co to w ogóle jest cytopatologia i po co robić sobie kłopoty??

"Cytopatologia – metoda diagnostyczna w medycynie, polegająca na badaniu pod mikroskopem świetlnym komórek pobranych przyżyciowo.

Badanie cytopatologiczne jest wykorzystywane zwłaszcza w diagnostyce różnicowaniu zmian zapalnych od nowotworowych, wykrywania wczesnych stadiów choróby nowotworowej, czy określeniu jej stopnia.

Ocena mikroskopowa polega na analizie składu komórkowego preparatu, szczegółów cytologicznych, poszczególnych komórek, sposobu grupowania się komórek ( płaty, gniazda, komórki rozproszone etc.) oraz tzw. "tła" preparatu ( bakterie, składniki nieupostaciowane, wydzielina białkowa ).

Zaletami badań cytopatologicznych ( w porównaniu z badaniami histopatologicznymi ) są:
mała inwazyjność badania i możliwość ich powtarzania
niewielkie koszty
szybkość badania
prostota procedur laboratoryjnych
dobre uwidocznienie szczegółów komórkowych

Wadami badań cytopatologicznych ( w porównaniu z histopatologicznymi ) są:
niemożność oceny topografii tkankowej ( np. wzajemnego położenia komórek, włókien, naczyń )
trudności w ocenie ilościowej obrazu mikroskopowego
czasochłonność przy ocenie preparatów cytopatologicznych, wymagająca dużej skrupulatności, wnikliwości i spostrzegawczości od oceniającego
mała liczba wykwalifikowanych specjalistów umiejących wiarygodnie oceniać niektóre typy preparatów
mniejsza objętość próbki ( nie zawsze )

Okoliczności te powodują, że w przypadkach wątpliwych, ocena cytopatologiczna powinna być potwierdzona badaniem histopatologicznym, które umożliwia ocenę większej liczby szczegółów obrazu mikroskopowego."

główne źródło powyższego tekstu - wikipedia
Dzięki uzyskanym wynikom mamy możliwość ustalenia planu leczenia, oceny rokowania, doboru mniej lub bardziej inwazyjnej metody chirurgicznej, a także wczesnego rozpoczęcia chemioterapii.

W konsekwencji czego właściciel naszego pacjenta od początku jest świadomy jaka droga czeka jego pupila, więc łatwiejsze stają się decyzje dotyczące dalszej terapii, które musi podjąć.

STRONA W BUDOWIE

Wszystkich zainteresowanych tym tematem zapraszam do obserwowania postępów w budowie strony. Już wkrótce wiele ciekawych przypadków i zdjęć.